Więźba – silny kręgosłup dachu

Więźba jest najważniejszym elementem konstrukcji każdego dachu spadzistego, którego zadaniem jest bezpieczne przenoszenie ciężaru własnego dachu, pokrycia oraz obciążeń spowodowanych opadami śniegu oraz siłą wiatru. Musi być wykonana bardzo starannie, warto zatem wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę.

Do budowy domów jednorodzinnych z dachami spadzistymi najczęściej stosowana jest tradycyjna więźba drewniana. Mimo, iż jest jednym z najstarszych rozwiązań w budownictwie, ta drewniana konstrukcja wciąż doskonale się sprawdza. Składa się z belek (w przypadku więźby tradycyjnej) lub gotowych elementów prefabrykowanych (wiązary z belek lub desek). Dla prawidłowego funkcjonowania dachu najważniejsze jest odpowiednie zaprojektowanie więźby, czyli obliczenie jej niezbędnej wytrzymałości. Przekroje poszczególnych elementów więźby dachowej dobierane są na podstawie obliczeń statyczno-wytrzymałościowych, w których istotne są następujące parametry:

• odległość między ścianami zewnętrznymi domu oraz ich układ
• sposób zagospodarowania poddasza (czy będzie użytkowe, czy nie)
• kąt nachylenia połaci dachu
• rodzaj zastosowanego pokrycia dachowego
• warunki klimatyczne w danym regionie (jakie opady śniegu występują i jak silne wieją wiatry)

Parametry te wpływają na konstrukcję więźby, a zatem i na zużycie drewna. Najczęściej kierujemy się głównie ciężarem pokrycia dachowego, sądząc, że tak zwane lekkie pokrycie (jak blacha czy papa) potrzebuje dużo lżejszej więźby. Tymczasem w rzeczywistości pokrycie w niewielkim stopniu wpływa na konstrukcję więźby – znacznie ważniejsza jest tu suma obciążeń własnych dachu, ocieplenia i wykończenia oraz warunki atmosferyczne. Więźba musi bowiem wytrzymać nawet silne podmuchy wiatru oraz ciężar zalegającego w zimie śniegu, a w polskich warunkach ciężar śniegu, jaki więźba musi utrzymać, wynosi około 100-150 kg na metr kwadratowy, a w okolicach podgórskich nawet powyżej 200 kg na metr kwadratowy. W związku z tym standardowo projektuje się więźby, na których można położyć dowolne pokrycie – od blachy do estetycznych dachówek ceramicznych i cementowych. Efektowne, wysokiej klasy tradycyjne dachówki ceramiczne oferuje RuppCeramika, a jeśli szukamy doskonałej jakości pokrycia cementowego, to kilkanaście interesujących modeli znajdziemy w ofercie marki Braas. Obie marki oferują także elementy kompletnego systemu dachowego. O rodzaju więźby w dużym stopniu decyduje równie to, czy chcemy mieć użytkowe poddasze. Konstrukcja więźby i stropu w domu parterowym wygląda zupełnie inaczej niż w domu z poddaszem użytkowym.

Krok pierwszy: rodzaj więźby

Typowa więźba zbudowana jest z wiązarów – drewnianych elementów konstrukcyjnych połączonych w trójkąt. “Najczęściej stosuje się następujące rodzaje więźby: krokwiową, krokwiowo-jętkową oraz płatwiowo-kleszczową, a wybór zależy od konstrukcji, wielkości i przeznaczenia budynku. Najprostsza jest więźba krokwiowa. Stosuje się ją w przypadku, gdy rozpiętość między zewnętrznymi ścianami nośnymi domu nie przekracza 7 metrów” – wyjaśnia Krzysztof Kalita, ekspert marki Braas. Podstawowy element nośny stanowi para krokwi połączonych ze sobą w kalenicy. Ich długość wynosi 4,5-6,0 m a rozstaw od 80 do 120 cm. Dolne końce mogą być mocowane w różny sposób, zawsze jednak liczy się dobre wykonanie, od solidności połączeń zależy bowiem stabilność i bezpieczeństwo dachu.

Więźbę krokwiowo-jętkową stosuje się tam, gdzie rozpiętość między ścianami zewnętrznymi jest większa niż 7 metrów. “Stosowanie więźb krokwiowych przy większym domu przestaje być ekonomiczne. Aby zapewnić odpowiednią sztywność konstrukcji więźby należałoby bowiem stosować krokwie o bardzo dużych przekrojach. Zamiast tego projektuje się więźby, w których każda para krokwi mniej więcej w połowie długości rozparta jest poziomym elementem zwanym jętką. Rozwiązanie to pozwala na wykonanie dachu o rozpiętości nawet 11 metrów, o przekroju krokwi podobnym do dachów o konstrukcji krokwiowej” – objaśnia Mariusz Piszczek, ekspert RuppCeramika. Wszystkie obciążenia w więźbach krokwiowo-jętkowych – podobnie jak w krokwiowych – przekazywane są na ściany zewnętrzne budynku. W przypadku domów o rozpiętości dachu przekraczającej 11 metrów, stosuje się więźbę płatwiowo-kleszczową. Konstrukcja tego typu bardzo różni się zarówno od więźby krokwiowej, jak i krokwiowo-jętkowej – mniej więcej w połowie rozpiętości krokwie posiadają dodatkowe podparcie złożone z płatwi i słupów. Całość konstrukcji więźby dachowej usztywniają poziomo podwójne belki wiążące końce słupów z opartymi na nich krokwiami zw. kleszczami. W dachach o konstrukcji płatwiowo-krokwiowej większe obciążenia przekazywane są nie na ściany zewnętrzne, a na strop ostatniej kondygnacji. Takie rozwiązanie konstrukcji więźby dachowej korzystnie wpływa na stabilność i wytrzymałość dachu, ale wymaga zaprojektowania odpowiednio wytrzymałego stropu.

Krok drugi: wybór drewna

W przypadku domów jednorodzinnych więźba zwykle wykonana jest z drewna sosnowego, ewentualnie świerkowego lub jodłowego. Drewno takie posiada bardzo dobre właściwości mechaniczne, a przy tym nie kosztuje dużo i jest łatwo dostępne. “Stosowane do budowy konstrukcji więźby dachowej drewno powinno być odpowiednio przygotowane – wysuszone oraz zabezpieczone przed działaniem czynników biologicznych, ognia i wilgoci. Najskuteczniejszą metodę zabezpieczenia drewna stanowi przemysłowa impregnacja próżniowo-ciśnieniowa. Jednak na małych budowach zazwyczaj stosuje się impregnację powierzchniową polegającą na malowaniu, natryskiwaniu lub kąpieli elementów w roztworze z impregnatem” – wyjaśnia Krzysztof Kalita, ekspert Braas. Do zabezpieczenia konstrukcji więźby dachowej przed wilgocią, owadami, grzybami oraz ogniem używa się głównie impregnatów solnych. Zmniejszają one palność drewna, a przy tym nie powodują powstawania toksycznych oparów. Ponieważ są bezbarwne, dodaje się do nich barwnik umożliwiający sprawdzenie, które elementy zostały zabezpieczone i jak głęboko impregnat wniknął w zabezpieczane drewno. “Drewno przeznaczone do impregnacji powinno być odpowiednio wysuszone (wilgotność poniżej 20%) oraz oczyszczone z kory i zabrudzeń, które uniemożliwiałyby wnikanie impregnatu. Na elementy konstrukcyjne więźb dachowych stosować powinno się drewno suszone przemysłowo w specjalnych suszarniach. To jedyny sposób, by uzyskać wymaganą wilgotność oraz doprowadzić do wyginięcia obecnych w nim zarodników grzybów oraz larw owadów” – doradza Mariusz Piszczek, ekspert RuppCeramika.