Jętka, a dokładniej jętka dachowa, nazywana też bantem, jest elementem konstrukcyjnym, podtrzymującym parę krokwi w dachach krokwiowo – jętkowych. Jakie są jej funkcje i wymiary? Jak prawidłowo wykonać połączenie jętki z krokwią?
Konstrukcje więźby dachowej wzmocnione jętkami to klasyczne i nietracące na popularności rozwiązanie. Stanowią najpopularniejszy i najczęściej wykonywany rodzaj dachów spadzistych spotykany w budownictwie jednorodzinnym.
Czym jest jętka?
Jętka jest poziomą belką w konstrukcji dachu usytuowaną w górnej części wiązara dachowego, która łączy dwie przeciwległe krokwie na tzw. półjaskółczy ogon. Jest elementem ściskanym, rozpierającym krokwie, do których jest przymocowany. Celem wiązara jętkowego jest usztywnienie konstrukcji i jednocześnie jej zabezpieczenie przed rozsunięciem lub ugięciem.
Wymiary jętek
Liczba oraz wymiar przekroju poprzecznego zastosowanych jętek zależne są od: geometrii dachu, jego rozpiętości oraz wielkości przewidywanych obciążeń. Doborem właściwych parametrów belek jętkowych do konkretnej konstrukcji zajmuje się konstruktor z uprawnieniami. Do jego obowiązku należy opracowanie części konstrukcyjnej projektu budowlanego, a także określenie odpowiedniego, zapewniającego zachowanie nośności sposobu połączenia jętek z krokwiami.
Do typowych wymiarów poprzecznych jętki dachowej zaliczamy belki o przekroju: 12×14 cm, 12×16 cm, 14×16 cm, 16×18 cm oraz 16×20 cm.
Najczęściej spotykana, stosowana w klasycznej więźbie jętkowej belka, która nie wymaga podparcia, jest o długości nieprzekraczającej 3,5 m. Dłuższe belki, w zależności od ich długości, wymagają już podparcia jedną lub parą belek oczepowych:
– jętki o długości do 7,5 podpierane są jedną belką oczepową,
– jętki o długości od 9 do 12 m podpierane są dwiema belkami oczepowymi.
Rodzaje i charakterystyka więźb jętkowych
W nowoczesnym budownictwie wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje więźb jętkowych:
▪ Typowa więźba jętkowa
Ta konstrukcja przeznaczona jest dla więźb dachowych o mniejszych rozpiętościach, w których jętka nie powinna przekraczać długości 3,5 m. Najczęściej stosowana jest w budynkach z użytkowym poddaszem, gdzie stanowi belkę lekkiego stropu. W celu ułatwienia zagospodarowania wnętrza, dolną krawędź belki jętkowej umieszcza się zazwyczaj na wysokości co najmniej 2 m nad poziomem stropu. Jeśli kąt nachylenia połaci jest niewielki, w celu zapewnienia odpowiedniej wysokości pomieszczenia należy wymurować wzmocnione ściany kolankowe.
▪ Więźba jętkowa z zastosowaniem ściany stolcowej
To rozwiązanie, w którym na jednym, a czasem dwóch rzędach słupów, stanowiących podpór pionowy, za pośrednictwem płatwi (poziomych belek podpierających krokwie) podparte są jętki. Graniczną rozpiętością, wymagającą zastosowania tylko jednej płatwi jest rozpiętość 7,5 m. Dodatkowe usztywnienie konstrukcji, będące podporą płatwi, za pomocą mieczy, czyli ukośnych elementów konstrukcji, pozwala na zadaszenie budynków o rozpiętości do nawet 12 m.
Charakterystyka pracy jętki
Jętka jest usztywniającym i ściskanym elementem konstrukcyjnym, rozpierającym przeciwległe krokwie na wysokości około połowy lub 1/3 od góry, do których jest przymocowany. Dzięki wykorzystaniu jętek i tym samym wzmocnieniu konstrukcji więźby dachowej istniejemożliwość zastosowania dłuższych krokwi i zbudowania dachu o większej rozpiętości. Natomiast w konstrukcjach o mniejszej rozpiętości, w których możemy wykorzystać belki o mniejszym przekroju, ograniczamy nie tylko ciężar konstrukcji, ale też jej koszt.
Konstrukcje krokwiowo – jętkowe, za sprawą dodatkowych podparć wyróżniają się zdecydowanie mniejszymi wartościami odkształceń. Redukcja dotyczy zarówno odkształceń spowodowanych parciem i ssaniem wiatru, jak i wywołanych własnym ciężarem. Ponadto, dzięki jętkom, przy silnych naciskach spowodowanych działaniem wiatru, obciążenie przenoszone jest częściowo z jednej połaci dachu na drugą.
Niezależnie od ilości zastosowanych jętek oraz wysokości, na jakich są montowane, ich podstawowa funkcja, tj. podpora dla krokwi, pozostaje niezmienna.
Prawidłowe połączenie jętki z krokwią
W celu zapewnienia poprawnego przekazywania obciążeń, niezawodności i trwałości więźby krokwiowo – jętkowej niezbędne jest wykonanie prawidłowego zespojenia jętek i krokwi. Do najczęściej stosowanych połączeń należą:
▪ połączenie śrubowe – w którym łącznikami stężającymi, które gwarantują przyleganie i dociskanie elementów są śruby
▪ połączenie na styk – tradycyjne i obecnie najrzadziej wykonywane łączenie za pomocą podwójnych nakładek. W nowoczesnym budownictwie często wykorzystującym prefabrykowane więźby dachowe zostało zastąpione płytkami kolczastymi i perforowanymi, które łączą przylegające całą powierzchnią ukośnie ścięte boki jętki z belkami krokwiowymi.
▪ połączenie na tzw. półjaskółczy ogon – zbliżone do połączenia na styk, jednak dodatkowo wzmocnione przez śrubę.
Jętki dzielą krokwie na dwa odcinki przy proporcji 2:1. Z reguły długość jętki nie przekracza 3,5 m. Miejsce montażu to niewielka odległość od kalenicy. Najczęściej spotykane wymiary jętek to 12 x 1 4, 12 x 16, 14 x 16, 16 x 18, 16 x 20 cm.
Jętka – (dawniej również: ambałek, bant, bont, pas) poziomy element łączący parę krokwi i stanowiący usztywnienie poprzeczne wiązara jętkowego. Przenosi siły poziome z jednej krokwi na drugą przy parciu wiatru, zabezpieczając je przed ugięciem lub rozsunięciem. Jest elementem ściskanym. Jętki występują w każdym wiązarze (pełnym i niepełnym). Łączą się z krokwiami za pomocą złącz ciesielskich (na nakładkę lub na czop). Zastosowanie jętki pozwala zwiększyć długość krokwi. Krótkie jętki umieszczone pod samą kalenicą noszą nazwę grzęd.
