Rękojmia a gwarancja – podstawowe różnice

Zarówno rękojmia, jak i gwarancja są rodzajem odpowiedzialności sprzedawcy (również wykonawcy przy umowach o dzieło lub o roboty budowlane) względem kupującego (zamawiającego) za wadliwość towaru, niezgodność wykonanego dzieła/ robót z umową. Z perspektywy kupującego zarówno rękojmia, jak i gwarancja kształtuje ogół jego uprawnień przysługujących mu względem sprzedawcy po otrzymaniu wadliwego towaru/ obiorze wadliwego dzieła. Przepisy dotyczące rękojmi i gwarancji przy sprzedaży stosuje się analogicznie do umów o dzieło i umów o roboty bud owlane. Wskazane wyżej reżimy odpowiedzialności wykonawcy funkcjonują niezależnie od siebie, wykazują do siebie podobieństwa, ale i istotne różnice.

Podstawowa różnica polega na tym, że rękojmia obowiązuje z mocy prawa i jest szczegółowo uregulowana w przepisach kodeksu cywilnego. Natomiast udzielenie gwarancji jest dobrowolnym oświadczeniem wykonawcy o wzięciu na siebie odpowiedzialności za wady wykonanych prac.
W praktyce oznacza to, że wykonawca zawsze odpowiada za wady wykonanych prac na zasadach rękojmi, niezależnie od tego czy wykonywał prace na rzecz innego przedsiębiorcy czy na rzecz konsumenta. Wyjątek stanowi sytuacja, w której strony będące przedsiębiorcami w sposób odmienny niż kodeksowy uregulują warunki rękojmi. Przepisy bowiem dopuszczają rozszerzenie, ograniczenie lub nawet całkowite wyłączenie odpowiedzialności wykonawcy z tytułu rękojmi, o ile stronami umowy są przedsiębiorcy.

Natomiast gwarancja nie wynika z mocy prawa. Dla powstania odpowiedzialności wykonawcy z tytułu gwarancji potrzeba osobnego, wyraźnego oświadczenia gwarancyjnego (klauzuli zawartej w umowie lub dokumentu gwarancyjnego).
Zgodnie z przepisem art. 577 § 1 k.c. udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu.
Gwarancja ma zatem charakter umowny i wymaga określenia warunków odpowiedzialności, które mogą być regulowane przez strony dowolnie.

Kodeks cywilny określa obowiązki wykonawcy z tytułu rękojmi oraz skorelowane z nimi uprawnienia zamawiającego, które różnią się w zależności od tego czy zamawiający jest przedsiębiorcą czy konsumentem.

W relacjach między przedsiębiorcami uprawnienia określono w ten sposób, że zamawiający może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że wykonawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla zamawiającego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.
Wobec tego zamawiający może w pierwszej kolejności domagać się usunięcia wad wykonanych prac, ewentualnie wymiany w odpowiednim zakresie, a wykonawca jest zobowiązany usunąć wady w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.

Natomiast obowiązki gwarancyjne strony kształtują dowolnie. Kodeks w tym zakresie wskazuje jedynie na czym w szczególności mogą polegać obowiązki gwaranta. W związku z tym to od stron umowy zależy, jak będzie wyglądał zakres odpowiedzialności wykonawcy za wady wykonanych prac. Najczęściej strony szczegółowo regulują w umowach obowiązki gwarancyjne tj. między innymi terminy, w jakich zamawiający musi zgłosić fakt ujawnienia się wady oraz w jakich wykonawca powinien przystąpić do usuwania wad i je usunąć. Strony powinny również uregulować skutki nieprzystąpienia przez wykonawcę do usuwania wad lub opóźnianie się wykonawcy w usuwaniu wad. Najczęściej zamawiający posiada w tym zakresie możliwość obciążenia wykonawcy karami umownymi za każdy dzień opóźnienia lub możliwość zlecenia usunięcia wad podmiotowi trzeciemu na koszt wykonawcy. W relacjach między przedsiębiorcami zamawiający zawsze oczekuje dodatkowego zabezpieczenia swoich uprawnień w okresie gwarancyjnym, do których należą gwarancje bankowe lub ubezpieczeniowe, a także kaucja gwarancyjna.

Inaczej kształtuje się również okres odpowiedzialności wykonawcy w zależności od reżimu.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego wykonawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Przy czym w relacjach między przedsiębiorcami można zmodyfikować ustawowe okresy odpowiedzialności.

Z kolei jeśli chodzi o odpowiedzialność z tytułu gwarancji, to okres odpowiedzialności wykonawcy jest ustalany przez strony umowy. W praktyce okresy odpowiedzialności wynoszą 36 miesięcy. Zdarza się jednak, że gwarancja udzielana jest na okresy dłuższe nawet 5-cio czy 10-cio letnie. Jeżeli jednak w umowie czy dokumencie gwarancyjnym nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia wydania rzeczy.

Co istotne, inaczej na bieg terminu odpowiedzialności wpływa realizacja uprawnień zamawiającego w obydwu reżimach.
Wymiana rzeczy czy usuwanie wad w ramach rękojmi nie powoduje wydłużenia terminu do skorzystania z niej. Oznacza to, że jeżeli wykonawca po roku od przekazania zamawiającemu kompleksowego remontu dachu, będzie musiał dokonać jakichś napraw w ramach rękojmi, to nie musi się martwić, gdyż od skończenia naprawy termin będzie biegł nadal, nie ulegnie przerwaniu czy wydłużeniu.
Inaczej sytuacja wygląda w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej. Naprawa lub wymiana w ramach gwarancji powoduje, że jej termin określony pierwotnie w umowie biegnie na nowo w stosunku do naprawianej rzeczy lub jej elementu. Co oznacza, że odpowiedzialność wykonawcy nie wygaśnie jednocześnie w stosunku do całego przedmiotu umowy, gdyż w stosunku do naprawianej części uległ przedłużeniu.

Co ważne, zamawiający może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji, zaś wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Dlatego skorzystanie z jednego reżimu odpowiedzialności nie wyłącza możliwości skorzystania przez zamawiającego z drugiego, o ile okaże się to dla niego w danej sytuacji bardziej korzystne.

Katarzyna Podyma
Kancelaria Radcy Prawnego
Plac Wolności 3/4a, 40-078 Katowice
tel. 32 400 89 91 tel.
kom. 500 195 706
sekretariat@katarzynapodyma.com
www.katarzynapodyma.com